Szlacheckie gniazdo – Iwan Turgieniew

Dziś kilka słów o książce Iwana Turgieniewa - wybitnego dziewiętnastowiecznego pisarz rosyjskiego, głównego przedstawiciela realizmu. Powieść jest poświęcone bohaterom  określanym jako "zbędni ludzie". W swoim dziele autor konfrontuje poglądy, postępowania oraz reakcje bohatera z wymogami momentu dziejowego. Nakłada on na warstwę tragicznej koncepcji losu ludzkiego zagadnienia społeczne, które mimo że nie są dominujące to jednak odgrywają ważną rolę w powieści. Tytułowe szlacheckie gniazdo to z jednej strony świat przyjemności, bezpieczeństwa oraz spokoju, wartości i symboli chrześcijańskich. Turgieniewowski dwór jawi się przede wszystkim jako nosiciel europejskiego pierwiastka w kulturze rosyjskiej XVIII-XIX w. To bezpieczeństwo rodzinne chroni "gniazdo" od wrogich zewnętrznych, sił natury oraz historii.

Główny bohater powieści to Fiodor Ławrecki. Doświadczony przez życie pragnie jedynie spokoju. Unika życia towarzyskiego poza spotkaniami z krewnymi. Niespodziewanie dla siebie Ławrecki przeżywa nową miłość do dziewiętnastoletniej Lizy. Jednak dziewczyna sama skazuje się na pokutę. Dobrowolnie wstępuje do klasztoru, aby w ten sposób oczyścić się z grzechu. Nie wierzy bowiem w możliwość osiągnięcie szczęścia osobistego na ziemi:

„Szczęście nie chciało do mnie przyjść; nawet wtedy, kiedy miałam nadzieję, że je osiągnę, serce mi się wciąż ściskało. Wiem o wszystkim, i o własnych grzechach, i o cudzych, wiem, jak ojczulek dorobił się pieniędzy, wiem wszystko. I to wszystko trzeba odmodlić, trzeba odmodlić."

W tej sytuacji bohater zamiast walczyć o swoje szczęście przestał myśleć o nowym małżeństwie oraz szczęściu, przycichł, postarzał się i zamknął się w sobie. Zajął się gospodarstwem.

Fiodor Ławriecki jest zbędnym człowiekiem, któremu mimo spartańskiego wychowania brak predyspozycji do podjęcia walki. Ławrecki łączył romantyczny entuzjazm z działalnością praktyczną. Mimo to nie był w stanie walczyć z przesądami Lizy, ponosząc klęskę w sferze uczuciowej. Dzieje się to również dlatego, że chociaż w hierarchii spraw ważnych bohater szczęście osobiste stawia bardzo wysoko to ponad nie przekłada obowiązek społeczny.

Turgieniew poprzez swoją powieść żegna się z ludźmi pokroju Ławreckiego, ale zostaje owa nuta smutku i lirycznej melancholii.